🔹 بازشناسی نامهای اصیل برخی محلات اورمیه
دیار سبز و باستانی با تاك های انگور و باغات میوهایی كه یاد بهشت برین را در ذهن متجسم مینمایند. با مردمانی غیور و آگاه و مهربان با تاریخی هزاران ساله كه نسل مردمانش را به قدمت (گؤی تپه)، (تام تاما)، و … می رساند بحق مرکزیت تاریخی آذربایجان است.
اورمیه مهد تمدنهای باستانی بزرگی همچون آراتتاها، مانناها، هوریها، اورارتوها و … بوده است كه در بطن تاریخ گاه صفحاتش از تمدن آفرینی و مدنیت مردمانش پرغرور و در مقطعی با نواهای روح انگیز و بی بدیل (صفی الدین اورموی)و عرفان (حسام الدین چلبی اورموی)و اشعار دل انگیز (حیران خانیم)و دلاورمردانی نظیر (عسگر خان) موجبات افتخار امروز ماست.
اما آنچه كه موضوع مطلب جاریست، نگاهی بر اسامی برخی مناطق و محلات اورمیه است كه در ذیل به ریشه نامگذاری آنها اشاره می شود:
◾گؤل اوستو:این میدان چند سال قبل به نام میدان امام حسین (ع) تغییر یافته است. در زمان قدیم در آن منطقه چشمه های بزرگی بودند كه بدین سبب نام گؤل اوستو را بدان داده بودند كه آن چشمه ها آب آشامیدنی نواحی زیادی از شهر را تامین میكردند.
◾نوو گئچر:این قسمت از شهر اكنون پنجراه نامیده میشود.
نوو گئچر در امتداد گؤل اوستو قرار دارد كه از دو كلمه تركی “نوو” به معنای محل تقسیم و انتقال آب (ناودان كه در پشت بام ساختمانهاست ازهمین ریشه است) و “گئچر” به معنای محل عبور، است تشكیل شده است.آب شهر از گؤل اوستو به نوو گئچر سرازیر شده و از آنجا به مناطق مختلف شهر منتقل میشد كه بدین سبب نام نوو گئچر را به این منطقه داده اند.
◾عسگرخان:این منطقه قدیمی شهر كه یكی از دروازه های 8 گانه اورمیه بوده است بانام یكی از سرداران رشید و وطن پرست طایفه بزرگ افشار بنام (عسگرخان) كه اولین سفیر ایران درفرانسه بوده است نامگذاری شده كه خوشبختانه تاكنون نیزنام اصلی خود را حفظ كرده است. در سال 1218 ه.ق عسگرخان فرمانده لشگر اورمیه بود كه درجنگ با روسها در ایروان، باكو، گنجه و نخجوان طایفه افشار و دلاوران اورمیه ایی به سركردگی عسگرخان رشادتهای زیادی از خود نشان دادند وسپس نیز در همین دروازه عسگرخان در مقابل مهاجمان و یاغیان تالانگر كه از عشایر بودند شهر را حفظ كردند. عسگرخان در 8رجب 1249 ه.ق وفات كردند.
◾چالا باشی:این منطقه از شهر اكنون به چهاربخش!! تغییر نام یافته است كه از دو كلمه تركی “چالا” به معنای “گودی و چاله” و “باشی” به معنای “سر” تشكیل شده است. در زمان جنگهای عثمانی و صفویه مردم و لشگریان در این منطقه از شهر كه مسیر جنگ در اورمیه بود با حفر چاله و خندقهایی اقدام به دفاع از شهر كرده اند كه به همین جهت این منطقه با عنوان چالا باشی خوانده میشد.
جارچی باشی:این منطقه از شهر كه در قدیم محل استقرار و مكان اصلی اطلاع رسانی جارچیان شهر بود كه در مواقع لزوم با دستوراتی كه دریافت میكردند مسائل مختلف و مهم را بوسیله جار كشیدن در كوی و برزن به اطلاع مردم میرساندند كه به همین جهت این محله كه اكنون در خیابان شهید باكری قرار گرفته است جارچی باشی نامیده شده است.
◾وكیل باشی:این محله نیز در خیابان شهید باكری قرار گرفته كه محل سكونت وكلا و داروغه و قاضی شهر بوده است
اَرَشلو: این منطقه که با بافتی روستایی در بافت جدید شهر در مابین خیابانهای البرز، میثم و فرهنگیان قرار دارد نام یکی از طایفه های قدیمی تورکهاست.”عره ش” در ترکی به معنای واحد طول(از مرفق الی نوک انگشتان) بکار میرود.
@Urmia_history1
◾دوققوز پیله: یخچال دوققوز پله در محله ای قدیمی به عسگرخان و در كنار نهر كوچكی به نام (دره چایی) در شهر ارومیه قرار دارد که البته محله ایی نیز به همین نام در آن نقطه از شهر موجود است.دوققوز در تركی به معنای نه (9) می باشد که عدد 9 در ترکی جزو اعداد مقدس و معنی دار است که در بسیاری ازآثار باستانی آذربایجان به عدد 9 برمی خوریم. تا قبل ازگسترش شهر به صورت فعلی، اهالی اورمیه از این یخچال بعنوان محل نگهداری یخ استفاده می كردند و نیز مراسم چهارشنبه سوری (آخیر چرشنبه) را در كنار حوضچه ای كه آب نهر به آن می ریخت و فاصله اش با یخچال حدود چهل متراست برگزار می گردید.بناو سقف آن از سنگ و آجر است.این یخچال هنوز سالم باقی مانده وصدماتی به آن وارد نشده است. علاوه بر محلات فوق الذکر میتوان به محلاتی نطیر “یئددی ده‌ییرمان” ، “بدن دیبی” ، “آغداش” ، “توپراق قالا” ، “داش مچید” و …اشاره کرد.اهمیت شناخت نامهای
اصیل این مناطق درراستای تعریف هویت اصیل اورمیه است که درطول صده معاصر دردهای زیادی را از جانب متجاوزان ومهاجران بر خود دیده است. بنظر می‌رسد تهیه نقشه های فرهنگی اصیل درمناطق غربی آذربایجان کار ضروری و مهمی است که بایستی ازسوی مسئولان و دلسوزان فرهنگ آذربایجان صورت پذیرد.
تاریخ اورمیه
از آقای رضا داغستانی
