Urmiyeh.com 
✍ به قلم : کریم بستانچی .ناحیه 2 ارومیه.✍
بی شک یکی از قدیمی ترین مدارس ارومیه٬ مدرسه چمران ( فردوسی قدیم) می باشد.
مدرسه ایی با معماری در خور توجه که در سال 1304 در دوره پهلوی اول بنا شده است.
این بنا در ابتدا متعلق به یک آمریکایی بوده است که 1315 توسط دارایی خریداری و تحویل آموزش وپرورش گردید.
1326 دبيرستان چمران فعلي
مسجد امام شافعي (سننی لر مسجده):
مسجد سني ها در حال حاضر از ضلع شمالي ، غربي و جنوبي مشرف به خيابان مي باشد و از ضلع شرقي متصل به املاك غير مي باشد و فعلاً نيز اين مسجد در مركز شهر اروميه قرار دارد . مناره اين مسجد با ارتفاعي حدود 20 متر با قطر 20/2 متر و با پله هاي مارپيچ كه از ارتفاع 3 متري كف مسجد شروع مي شود ، احداث شده كه در محور وسط استوانه ، مناره چوبي كلفتي با قطر 20 سانتيمتر كار گذاشته شده كه پله هايي دور اين محور كار شده اند و لبه هر پله يك چوب چهارتراش تعبيه شده است . پوشش انتهاي مناره بصورت شيرواني گنبد مانند با چوب مي باشد
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگران ارومیه امامزاده غریب حسن به عنوان یکی از اماکن متبرکه شهرستان ارومیه در کنار روستاهای برهانلو و قورشالو واقع شده است. فاصله این دو روستا از مسیر دسترسی به آن - جاده ارومیه به اشنویه - 2/5کیلومتر و از شهر ارومیه 6 کیلومتر می‌باشد.
مسجد سردار ارومیه
در خیابان امام ارومیه و در امتداد بافت قدیمی شهر كه به راسته غلام خان معروف است مسجدی به نام مسجد سردار قرار گرفته است كه از آثار دوره قاجاریه بوده و شخصی به نام عبدالصمد خان بانی آن می باشد .
بر بالای سردر مسجد سردار در سال 1331 هجری قمری توسط عظیم السلطنه سردار نوه عبدالصمد خان ساعت بزرگی نصب شد كه به دلیل وجود آن برخی مسجد سردار را مسجد ساعت نیز می نامند.
بازار اروميه در گوشه جنوب شرقي شهر اروميه واقع گرديده است كه در حال حاضر بخش عمده و سالم آن در بين خيابانهاي امام - عسگرآبادي - اقبال و مهاباد ( منتظري ) محصور مي باشد.
طول و عرض بنا : حدودا 100 * 300 متر كاربري قبلي و فعلي و پيشنهادي بنا :
کلیسای ننه مریم
نمای فعلی متعلق به دوره ساسانی است و دارای طاق های بسیار جالب و قرینه سازی کاملاً زیبا- قابل مقایسه با معماری آتشکده های ساسانی – است. طبق روایت نویسندگان آشوری و مسیحی این بنا قبلاً آتشکده بود و یکی از معابد معروف زرتشتیان این دیار به شمار می رفت.
آرامگاه عرب باغی
آقا سيد حسين عرب باغي فرزند آقا سيد نصراله بن سيد صادق الموسوي از علما و فقهاي قدر اول و از قرآن پژوهان شهير و محدثان اخباري سده اخير اروميه و تاريخ معاصر است در قريه سعيد لوي اروميه ديده به جهان هستي گشود و در سنين جواني به شهر اروميه آمد و در زير توجهات عمش حاج سيد حسن كه از بنكداران شهر اروميه بود قرار گرفت .
امامزاده برکشلو (امامزاده محمد و ابراهيم)
این مقبره مدفن امامزادگان (محمد) و (ابراهیم) از نوادگان امام موسی الكاظم (ع) است و در روستای (بركشلو) در 12 كیلومتری شرق شهرستان ارومیه قرار دارد . امامزاده بركشلو از بزرگ ترین و مهم ترین زیارتگاه های مردم استان محسوب می شود و بنای آن مربوط به دوره زندیه و اوایل قاجار است .
كاظم داشی
كاظم داشی صخره ای است با محوطه دیدنی كه به صورت شبه جزیره در عمیق ترین نقطه دریاچه ارومیه واقع شده و موقعیت مهمی دارد و این محل در سابق به نام قرخلار (قرخلار كلمه ای تركی است، محل سكونت چهل نفر) مشهور بوده است.
راه شوسه مانند به عرض 60 متر و طول تقریبا 500 متر از وسط دریاچه می گذرد كه به دامنه كوه می رسد و دهكده ای را در كنار دامنه همان كوه بنا نموده بودند و دامنه آن جاده ای به طور طبیعی به طرف بالا ساخته شده بود .
بنای انصاری
مسجد مناره ارومیه
با فاصله كمی از مسجد سردار درضلع شمالی خیابان امام و در محله امیر نظامی شهر ارومیه قرار دارد . این مسجد بنایی است با مناره ای بلند و در دوره قاجار توسط دو تن به نام (حاج علی یارخان) و (حاج یدالله خان امیر نظمی افشار)ساخته شده است . مناره مسجد در گوشه جنوب شرقی آن قرار دارد و كاربد آجر در آن از نظم و دقت بسیاری برخوردار است پوشش سقف و ستون های تالار اصلی از چوب است.
بنای سه گنبد ارومیه مقبره ای است از دوران سلجوقیان با قدمتی هشتصد كه در جنوب شرقی ارومیه واقع شده است.
ین مقبره از بیرون به شكل استوانه ای و مدور و از داخل چهار گوش می باشد . نمای بیرونی آن از سنگهای تراش خورده و آجرهای چهار گوش است و نمای داخل از دو. طبقه تشكیل شده است كه طبقه اول آن سردابه و طبقه دوم اطاق مقبره نامیده می شود كه این دو طبقه با پوششی قوس دار از همدیگر جدا شده است در ورودی طبقه اول یا سردابه آن به شكل طاق جناقی و در ورودی اطاق مقبره آن به صورت معمولی و چهار گوش است كتیبه سردر بنای سه گنبد با خط كوفی با سنگهای مستطیلی شكل و به شیوه گره بندی نگاشته شده است.
بنای مدرسه هدایت
مهمترین و با ارزش ترین بخش مدرسه را ساختمان ضلع جنوبی صحن تشكیل می دهد كه رو به شمال و در میان حیاطهای بیرونی و اندرونی قرار گرفته است . حیاطهای مدرسه بفرم چهارگوش با دیوار كشی آجری و پایه های سنگی و آجری با طاقنماهایی از آجر لعابدار فیروزه ای آرایش یافته است . در دو ضلع جنوبی و غربی حیاط ساختمانهایی با زیرزمین وجود دارد كه از سطح حیاط چند پله پایین تر است . مصالح بكار رفته در زیرزمین تا ارتفاع یك متر با سنگهای خاكستری تراش و در طبقه همكف از آجر استفاده شده است .
یخچال دوقوزپله (9 پله)
در محله ای قدیمی به عسگرخان و در كنار نهر كوچكی به نام (دره چای) در شهر ارومیه قرار دارد . دوققوز در تركی به معنای نه (9) می باشد.تا قبل ازگسترش شهر به صورت فعلی ،اهالی ارومیه از این یخ استفاده می كردند و نیز مراسم چهارشنبه سوری را در كنار حوضچه ای كه آب نهر به آن می ریخت و فاصله اش با یخچال حدود چهل متراست برگزار می گردد.
مسجد اعظم (بازار باش مسجده)
مسجد اعظم اروميه در خيابان بعثت (عسگرآبادي) ، جنب بازار و ميدان گندم فروشان واقع است . اين مسجد كه قبلاً به نام مسجد « بازارباش » نيز خوانده مي شد ، داراي شبستان و صحن داخلي مستطيل شكلي است كه در وسط آن ، گنبد اصلي بر روي هشت پايه و ستون كه از مرمر سفيد كار شده ، قرار دارد . قسمت پايين گنبد سرتاسر شيشه اي و نورگير است بخش عمده نور داخل مسجد از اين پنجره ها تامين مي شود .
