اورمیه بجای ارومیه ؟

منابع فارسی، کردی و ارمنی نام شهر اورمو (اورمیه) را به شکل “ارومیه” و منابع تورکی و آزربایجانی این نام را در زبان فارسی به شکل “اورمیه” و به زبان تورکی مطابق با تلفظ مردم به شکل “اورمو” می نویسند. گروه دوم معتقد به تورکی بودن نام اورمو و در نتیجه اورمیه و همریشگی احتمالی آن با اسامی شهرهایی مانند اور و اوروک (از تمدن سومری)، اورگنج (دو شهر در ازبکستان و ترکمنستان) و اورومچی (در ترکستان چین، بئش پالیق سابق) اند.
تئوری سومری نام اورمیه: مدافعین این تئوری، نام اورمیه را به شکل “اور(و)+ مو” (URU+MU)و یا “اور(و)+مه” (URU+ME) تقطیع می کنند.


۱) “اوروURU ” در زبان سومری که از طرف عده ای زبانی خویشاوند با زبان تورکی و یا پروتوتورک در نظر گرفته می شود، به معنی شهر و آبادی است. نام دو عدد از مهمترین شهرهای سومری “اور” (المقیر فعلی در جنوب بغداد) و “اوروک” (ورقه فعلی) بوده و احتمال داده می شود نام کشور عراق نیز یادگار کلمه اوروک سومری باشد. (اوروق و یا اوروغ در ترکی به معنی قبیله و یا گروه انسانی خویشاوند و در ترکی معاصر به شکل اویروق به معنی تابعیت و شهروندی است).


۲) “موMU ” در زبان سومری (معادل شامو در زبان آکادی) به معنی بهشت و یا بخشی از آسمان-بهشتها و شاید به معنی باران است. “مهME ” نیز در این زبان به معنی معیارها و نرمهای فرهنگی و یا پرچمها و نشانه های این نرمها می باشد. بنابراین “اوروموURUMU ” به زبان سومری به معنی “شهر بهشتی”، “شهر باران” و “اورومهURUME ” به معنی “شهر فرهنگ، شهر بافرهنگ” می باشد. نام اورومو به معنی شهری بهشتی با باور رایج در ادوار باستان مبنی بر قرار داشتن باغ عدن در آزربایجان –تبریز همخوانی تمام دارد.
تئوری اورال –آلتائیک نام اورمیه: در زبانهای مخلتف اورال-آلتائیک نامهای جغرافی متعدد مشابه با نام اورمیه وجود دارند. این نامها را میتوان به دو دسته جداگانه، یکی با معانی مکان و مقر و دیوار و دیگری با معانی زیبا و شاد و شوق و … تقسیم کرد:
۱) بن “اورUR ” در زبان تورکی باستان به معنی مکان و مقر و… و “اٶرو-هٶروÖRÜ-HÖRÜ ” به معنی دیوار درهم تنیده است. (“اورUR ” به سومری به معنی انسان است). کلمات اورتا (وسط)، اوردو (قرارگاه خاقان و ارتش)، اورون (مقام، مکان)، اورناماق (جای گرفتن)، اورلاتما (اسکان دادن)،… در زبان تورکی و بنا به شماری از صاحبنظران کلمات یورد و یا یئر نیز از همین ریشه اند.


۲) در زبانهای اورال-آلتائیک ترکیبات متعددی وجود دارند که یادآور نام اورمیه اند. در همه این نامها معانی شادی، زیبائی، ذوق و شوق و الهام بخشی مستتر است:
الف) در زبانهای مونقولی کلمات اورماURMA ، اورامURAM ، اورمانURMAN ، اورماسURMAS ، اورمURM ، اوروما URUMUو …. به معانی روحیه، الهام، شوق و ذوق میباشند. نام شهر اورومچی URUMÇ&#۳۰۴; ویا اورونچی URUNÇ&#۳۰۴;اویغورستان (ترکستان چین) نیز کلمه ای مونقولی (لهجه باستانی مربوط به دو هزار سال پیش) است. در این ترکیب اورو URU به معنی زیبا و مچی MÇ&#۳۰۴; به معنی مرغزار و کشتزار است.
ب) در زبانهای اورالیک (فینو اوگوریک مخصوصا در زبان مجاری) اٶرٶم-اٶرٶل ÖRÖM-ÖRÖLبه معنی شادی و نشاط است (زبانشناسان این نامها را ماخوذ از زبان تورکی دانسته اند).
ج) در تورکی باستان، اورینÖR&#۳۰۴;N, ÜR&#۳۰۴;N ، اورون ÜRÜN و اورگونÜRGÜN همه به معنی شاد و شاداب بودن. بنابر این نظریه، نام اورمیه کلمه ای اورال آلتائی به معنی مکان زیبا و شادی بخش است.


تئوری تلفظ مردمی: عده ای نیز نام اورمیه را ناشی از تلفظ تورکی “رومیه” و یا “رومی” میشمارند. طبق این نظر، از آنجائیکه صدای “ر” در اول کلمات اصیل تورکی نمی آید، برای رفع این صدا از اول این چنین کلمات وارده از زبانهای خارجی، صدای “او” و یا “ای” به اول آنها (مانند ایره حیم به جای رحیم و …..) افزوده می شود. چنانچه واژه های “روم” و “روس” در تورکی مردمی به شکل “اوروم” و “اوروس” تلفظ میشوند. نام شهر “اورفا” در ترکیه نیز طبق همین قاعده و از افزودن صدای “او” به اول نام قدیمی این شهر “روبا” حاصل شده است.


نام دومین شهر آزربایجان اورمو-اورمیه، چه از ریشه تورکی- اورال آلتائیک اروم-اورون، چه از تلفظ تورکی “رومیه” و چه از ریشه سومری اورومو-اورومه گرفته شده باشد، شکل “اورمیه” مانند خود این شهر، دارای بار و هویت تورکی است و شایسته است که در زبان فارسی نیز به جای فرم غیرتورکی ارومیه بکار رود.

قایناق:اینترنت

منبع : کلوب

Loading